Шашин хоорондын зөрчил конфесси хоорондын зөрчлөөс юугаараа ялгаатай вэ? Эхний тохиолдолд ондоо шашин дагагчид хоорондоо дайсагнадаг бол хоёрдахь нь нэг шашны урсгалууд дотроо хагаралдахыг хэлнэ. Тухайлбал: 1572 оны 8-р сарын 24-нд шилжих шөнө Францад католикууд нь протестантуудаа (тэр үеийнхээр бол гугенотууд) сайн хядсан. Аль аль нь христийнхэн, гэхдээ ялгаатай конфессид харъяалагддаг. Өнөөдрийн хувьд хамгийн гэрэл гэгээгүй хядлага суннитуудын дунд явагдаж байна.
Фронтын хоёр талд суфий (буюу уламжлалт ислам дагагчид) болон салафитууд (ваххабит ч гэж бас нэрлэдэг боловч салафитууд өөрсдөө энэ нэршилдээ дургуй) зогсож байна. Асуудлыг шийдэх хоёр арга зам бий: а) салафизмыг хориглох б) хэлэлцээрийн ширээний ард сууж арга эвээ олох.
Мэдээж хэрэг эрүүл саруул ухаанаар бодож үзвэл асуудлыг эвээр шийдвэрлэх нь зөв. Гэхдээ... Салафизм өөрөө их эвгүй номлолтой. Тиймээс зарим улсад ваххабизмыг шашны гаж урсгал шиг хориглож, номлогчдыг нь экстремизм гэсэн эрүүгийн зүйл ангиар яллах нь зөв гэсэн асуудлууд сөхөгдөж байгаа. Орчин үеийн ихэнх улс оронд шашин болон төр нь тусдаа институци байдаг. Үндсэн хуулиндаа заагаад өгчихсөн гэсэн үг, манайх шиг. Тиймээс иргэдийн шашин шүтэх эрх, эрх чөлөөг хүндэлдэг. Гэхдээ шашны байгууллагуудын үйл ажиллагаа улсынх нь аюулгүй байдалд заналхийлвэл зүгээр суух нь мэдээж буруу ө.х. шашны урсгал экстремист байж болохгүй юм.
Ислам дэлхий дээр үүсээд удаж байна. Эхэлж энэ шашин түүнийг дагах болсон улс орнуудын уламжлал, засаг төртэй зөрчилдөж л байсан. Аль ч шашинд тулгарч байсан асуудал шүү дэ. Гэхдээ урт удаан хугацааны туршид харилцан бие биенийхээ эрх ашгийг хөндөхгүй хамт оршин тогтнох систем шашин, төр, нийгмийн дунд үүссэн байгаа юм. Муслимууд өөр шашны төлөөлөлтэй ямарч асуудалгүй зэрэгцээд ажиллаж амьдарч байсан цаг үе зөндөө бий. Зөрчлүүд үүсч л байсан, гэхдээ цус асгаруулахгүй шийдэж болж байв. Социализмын үед хүртэл (шашин үндсэндээ хориотой байхад шүү дэ) хуучин соц лагерийн улс орнуудад ислам дагагчдыг нээх их хөөж туугаад байгаагүй. Салафитууд гарч ирснээр бүх зүйл өөрчлөгдсөн.
Ямарваа нэг идеологид суурь хэрэгтэй. Салафизмын хувьд суур нь - соёл иргэншилтэй нийгэм, улс орныг үгүйсгэх. Ганц үүгээрээ л үндсэндээ экстремист урсгал болчихож байгаа юм. Салафитууд соёл иргэншилт замналыг сонгосон засгийн (тагут хэмээн нэрлэдэг) төлөөлөлтэй холбоотой хэнийг ч бай мусульман биш гэж үздэг. Ихэнх террористууд ваххабист байдаг нь нэгийг хэлээд байгаа юм. Тэд зөвхөн шариат засаглалыг л хүлээн зөвшөөрдөг. Зөвхөн ислам, өөр юуч байх ёсгүй. Номлогч нар нь дагагчидаа хаашаа хөтөлж буйгаа сайн мэднэ. "Анд минь, бид энгийн муслимууд, чимээгүйхэн шашин номоо дагаад хэнд ч муу зүйл хийхгүй" гэж эхлээд л цааш явж өгнө. Тархийг нь бүрэн угааж потенциал террорист бэлтгэгдэж гардаг.
Салафитуудтай энх тайван тогтооно гэж бараг биелэгдэшгүй даалгавар. Учир нь тэд түр амсхийж, хүчээ сэлбэж аваад хуучнаа дахиад л давтдаг. Энх тайван тогтвол түр зуурынх л гэсэн үг. Салафизм Мухаммед анх ямар номлол гаргасан, түүнийг яг тэр чигээр нь дагахыг шаарддаг. ө.х. бусад шашинтай зөрчилд орохгүйн тулд хэдэн мянган жилийн турш боловсронгуй болгож ирсэн номлолууд тэдний хувьд юуч биш, худал хуурмаг зүйл. Саудын Арабд энэ нь нийгмийн зөрчилд хүргэхгүй байгаа юм л да, гэхдээ өөр газар бол жинхэнэ таймертай бөмбөг. Хэзээ нэгэн цагт байгаа газраа шариат засаглал тогтоохын тулд салафитууд зэвсэг барьдаг нь хууль.
Салафизм хэрхэн орж ирж, чангарч бэхждэг юм бол? Хойд хөршид, тодруулвал Кавказад шашны нөлөөтэй төлөөлөгчдийн аллага нэг хэсэг газар авсан юм. Салафитуудын "огт танихгүй муу террористууд"-ын үйл ажиллагаа. Тэгээд орыг нь салафизм номлогч эзлээд суучихаж байгаа юм. Хамгийн энгийн бөгөөд найдвартай схем бол - лалын сүмийн номлогчоор өөрийн хүнийг тавих. Лалын шашинтан бие биенээ хороох нь салафизмд хүртэл цээрлэгддэг. Гэхдээ нөхдүүд зөвхөн өөрийн урсгалаа цэвэр ислам гэж үзээд, харин бусдыгаа төөрсөн сектантууд хэмээгээд хороох хооригийг тойрчихдог. Исламын улсыг хар: тэд шиитуудыг, суннитийн суфий урсгалынхныг, алавитуудыг - бүгдийг нь адилхан буруу номтон гээд хядаж байгаа. За яахав, шиитууд болон алавитууд, христийнхэн - бүгд Исламын улсын дайснууд нь юм байж. Тэгсэн суннитууд нь хоорондоо алалцаад байгаа шүү дэ Сирид.
Манай Баян-Өлгийд арабуудын хөрөнгөөр сумын төв байтугай багийн төв бүрт лалын томоо гэгч сүм боссон байна лэ. Нэг нөхөр чимээгүйхэн салафизм номлоод сууж байвал эвгүй дэ гэсэн бодол надад төрдгийг нуугаад яахав. Би олон казахуудыг таньж мэддэг, цуг ажиллаж ирсэн. Уламжлалаа авч үлдсэн сайхан ард түмэн, би хүндэтгэлтэй ханддаг юм. Бид бүгд адилхан л монголчууд. Гэхдээ баруун хязгаарт ваххабизм орж ирэхийг би буруу гэж үзнэ. Байрныхаа зооринд тэсрэх бодис хадгалж байгаатай адил шүү дэ, бүдүүлгээр хэлвэл. Зэргэлдээх Казахстанд саяхныг болтол амар амгалан байсан, одоо хар. Дэлхийд хаана юу болоод байна - бүх мэдээлэл нээлттэй байна. Бид хэдий хурдан хөгжиж барьж гавихгүй байгаа ч гэлээ амар амгалан, энх тайван байгаа маань өөрөө тэнгэрийн ивээл юм.
Фронтын хоёр талд суфий (буюу уламжлалт ислам дагагчид) болон салафитууд (ваххабит ч гэж бас нэрлэдэг боловч салафитууд өөрсдөө энэ нэршилдээ дургуй) зогсож байна. Асуудлыг шийдэх хоёр арга зам бий: а) салафизмыг хориглох б) хэлэлцээрийн ширээний ард сууж арга эвээ олох.
Мэдээж хэрэг эрүүл саруул ухаанаар бодож үзвэл асуудлыг эвээр шийдвэрлэх нь зөв. Гэхдээ... Салафизм өөрөө их эвгүй номлолтой. Тиймээс зарим улсад ваххабизмыг шашны гаж урсгал шиг хориглож, номлогчдыг нь экстремизм гэсэн эрүүгийн зүйл ангиар яллах нь зөв гэсэн асуудлууд сөхөгдөж байгаа. Орчин үеийн ихэнх улс оронд шашин болон төр нь тусдаа институци байдаг. Үндсэн хуулиндаа заагаад өгчихсөн гэсэн үг, манайх шиг. Тиймээс иргэдийн шашин шүтэх эрх, эрх чөлөөг хүндэлдэг. Гэхдээ шашны байгууллагуудын үйл ажиллагаа улсынх нь аюулгүй байдалд заналхийлвэл зүгээр суух нь мэдээж буруу ө.х. шашны урсгал экстремист байж болохгүй юм.
Ислам дэлхий дээр үүсээд удаж байна. Эхэлж энэ шашин түүнийг дагах болсон улс орнуудын уламжлал, засаг төртэй зөрчилдөж л байсан. Аль ч шашинд тулгарч байсан асуудал шүү дэ. Гэхдээ урт удаан хугацааны туршид харилцан бие биенийхээ эрх ашгийг хөндөхгүй хамт оршин тогтнох систем шашин, төр, нийгмийн дунд үүссэн байгаа юм. Муслимууд өөр шашны төлөөлөлтэй ямарч асуудалгүй зэрэгцээд ажиллаж амьдарч байсан цаг үе зөндөө бий. Зөрчлүүд үүсч л байсан, гэхдээ цус асгаруулахгүй шийдэж болж байв. Социализмын үед хүртэл (шашин үндсэндээ хориотой байхад шүү дэ) хуучин соц лагерийн улс орнуудад ислам дагагчдыг нээх их хөөж туугаад байгаагүй. Салафитууд гарч ирснээр бүх зүйл өөрчлөгдсөн.
Ямарваа нэг идеологид суурь хэрэгтэй. Салафизмын хувьд суур нь - соёл иргэншилтэй нийгэм, улс орныг үгүйсгэх. Ганц үүгээрээ л үндсэндээ экстремист урсгал болчихож байгаа юм. Салафитууд соёл иргэншилт замналыг сонгосон засгийн (тагут хэмээн нэрлэдэг) төлөөлөлтэй холбоотой хэнийг ч бай мусульман биш гэж үздэг. Ихэнх террористууд ваххабист байдаг нь нэгийг хэлээд байгаа юм. Тэд зөвхөн шариат засаглалыг л хүлээн зөвшөөрдөг. Зөвхөн ислам, өөр юуч байх ёсгүй. Номлогч нар нь дагагчидаа хаашаа хөтөлж буйгаа сайн мэднэ. "Анд минь, бид энгийн муслимууд, чимээгүйхэн шашин номоо дагаад хэнд ч муу зүйл хийхгүй" гэж эхлээд л цааш явж өгнө. Тархийг нь бүрэн угааж потенциал террорист бэлтгэгдэж гардаг.
Салафитуудтай энх тайван тогтооно гэж бараг биелэгдэшгүй даалгавар. Учир нь тэд түр амсхийж, хүчээ сэлбэж аваад хуучнаа дахиад л давтдаг. Энх тайван тогтвол түр зуурынх л гэсэн үг. Салафизм Мухаммед анх ямар номлол гаргасан, түүнийг яг тэр чигээр нь дагахыг шаарддаг. ө.х. бусад шашинтай зөрчилд орохгүйн тулд хэдэн мянган жилийн турш боловсронгуй болгож ирсэн номлолууд тэдний хувьд юуч биш, худал хуурмаг зүйл. Саудын Арабд энэ нь нийгмийн зөрчилд хүргэхгүй байгаа юм л да, гэхдээ өөр газар бол жинхэнэ таймертай бөмбөг. Хэзээ нэгэн цагт байгаа газраа шариат засаглал тогтоохын тулд салафитууд зэвсэг барьдаг нь хууль.
Салафизм хэрхэн орж ирж, чангарч бэхждэг юм бол? Хойд хөршид, тодруулвал Кавказад шашны нөлөөтэй төлөөлөгчдийн аллага нэг хэсэг газар авсан юм. Салафитуудын "огт танихгүй муу террористууд"-ын үйл ажиллагаа. Тэгээд орыг нь салафизм номлогч эзлээд суучихаж байгаа юм. Хамгийн энгийн бөгөөд найдвартай схем бол - лалын сүмийн номлогчоор өөрийн хүнийг тавих. Лалын шашинтан бие биенээ хороох нь салафизмд хүртэл цээрлэгддэг. Гэхдээ нөхдүүд зөвхөн өөрийн урсгалаа цэвэр ислам гэж үзээд, харин бусдыгаа төөрсөн сектантууд хэмээгээд хороох хооригийг тойрчихдог. Исламын улсыг хар: тэд шиитуудыг, суннитийн суфий урсгалынхныг, алавитуудыг - бүгдийг нь адилхан буруу номтон гээд хядаж байгаа. За яахав, шиитууд болон алавитууд, христийнхэн - бүгд Исламын улсын дайснууд нь юм байж. Тэгсэн суннитууд нь хоорондоо алалцаад байгаа шүү дэ Сирид.
Манай Баян-Өлгийд арабуудын хөрөнгөөр сумын төв байтугай багийн төв бүрт лалын томоо гэгч сүм боссон байна лэ. Нэг нөхөр чимээгүйхэн салафизм номлоод сууж байвал эвгүй дэ гэсэн бодол надад төрдгийг нуугаад яахав. Би олон казахуудыг таньж мэддэг, цуг ажиллаж ирсэн. Уламжлалаа авч үлдсэн сайхан ард түмэн, би хүндэтгэлтэй ханддаг юм. Бид бүгд адилхан л монголчууд. Гэхдээ баруун хязгаарт ваххабизм орж ирэхийг би буруу гэж үзнэ. Байрныхаа зооринд тэсрэх бодис хадгалж байгаатай адил шүү дэ, бүдүүлгээр хэлвэл. Зэргэлдээх Казахстанд саяхныг болтол амар амгалан байсан, одоо хар. Дэлхийд хаана юу болоод байна - бүх мэдээлэл нээлттэй байна. Бид хэдий хурдан хөгжиж барьж гавихгүй байгаа ч гэлээ амар амгалан, энх тайван байгаа маань өөрөө тэнгэрийн ивээл юм.
No comments:
Post a Comment