Орос хэлний хичээл.
Оросуудыг янз бүрийн улс оронд есөн шидээр дуудаж нэрлэдэг. Манайд жишээ нь дур нь хүрэхлээр "орос ах нар" гэчихээд, дургуй нь хөдлөхөөр "мангар Иван" гэх нь энгийн үзэгдэл. Ийм зарим нэршлийг тайлбарлах гэж оролдоё.
1. Москаль.
Москаль гэж Москвагаас гаралтай хүнийг эхэндээ хэлдэг байсан. Одоо бол орос л бол москаль. Тэр тусмаа гүрж, украинчуудын хувьд оросууд - москали. Уг нь муу утга тээгээгүй үг байсан юм. Цагийн уртад утга нь өөрчлөгдсөн.
Олон тооны дайны үед, за тэгээд энгийн үед ч тэр орос цэргүүд казармд байрлахаасаа илүү тосгон сууринд шингэх нь элбэг байж. Цэргүүд л болсон хойно жижиг сажиг хулгай хийнэ, нутгийн бүсгүйчүүдийг эргүүлж жирэмслүүлчихээд алга болно. Өөр улсын хувьд гэлтгүй орон нутгийнхны хувьд ч Москвагаас илгээсэн цэргүүд л бол "москали" шүү дэ. Эндээс "москалить" буюу хульхидах, хуурах, хусах гэсэн утгатай үйл үг үүсчээ. Цаашлаад нэр үг нь гарсан.
2. Кацап.
Энэ нэршлийг оросуудад ахан дүүс нь болох украинчууд (хохол гэдгийнх нь хариуд) өгсөн. Кацап гэдэг нь украин хэлний "как цап" (цап - ухна, как цап - ухна шиг) гэдэгтэй дуудлага төстэй юм. Украинчууд сахал үсээ ихэвчлэн хусдаг байсан бол оросууд ургуулдаг байв. Тиймээс үс ноосондоо баригдсан орос эрийг ямаатай зүйрлэх нь зүйн хэрэг. Бас нэг тайлбар бий: түрэг хэлний "касап" гэдэг үгнээс үүсэлтэй гэдэг. Энэ нь "дээрэмчин, алуурчин, сайн эр" гэсэн утгатай. Кацапаас үүдээд орос орныг украинчууд олон янзаар дууддаг болоод байгаа: Кацапия, Кацапурия, Кацапляндия, Кацапстан г.м.
3. Иван.
Зөвхөн монголчууд оросуудыг Иванаар дууддаггүй. Америкчууд ч тэр, германчууд ч тэр Иван л гэнэ. Шалтгаан энгийн - Иван хамгийн түгээмэл нэр. Оросууд ч гэсэн немцуудыг фриц гэж дууддаг нь цаанаа адилхан хүний нэр л байгаа юм. Кавказчуудыг яагаад хач, хачик гэж дууддагийг мэдэх үү? Армян хэлэнд загалмайг хач гэнэ, тиймээс Хач нэртэй хүмүүс их байдаг. Азербайджан болон туркууд лалын шишинтай бөгөөд хэзээнээс сайн харьцаатай байгаагүй христ шүтлэгэтэй армянчуудыг "хачик" гэж жижигсэгсэн нэрээр дуудаж эхэлснээс улбаатай юм.
4. Тыбла, тибла.
Балтын орнуудад, тэр дундаа Эстонид оросуудыг ингэж дуудах нь элбэг. Яаж үүссэн гэж бодож байна? "Ты бл...дь!" гэдэг хараалаас. Эстонид эхэлж зөвхөн орос цэргүүдийг ингэж нэрлэдэг байснаа сүлдээ (1991 оноос) бүх нийтээр нь дууддаг болсон. Одоо бүр амар, "tibla" гэдэг нь доромжлол биш, Homo soveticus гэсэн утгатай хэмээн тайлбар тавьчихаад сууцгааж байгаа, эстоничууд.
Оросуудыг янз бүрийн улс оронд есөн шидээр дуудаж нэрлэдэг. Манайд жишээ нь дур нь хүрэхлээр "орос ах нар" гэчихээд, дургуй нь хөдлөхөөр "мангар Иван" гэх нь энгийн үзэгдэл. Ийм зарим нэршлийг тайлбарлах гэж оролдоё.
1. Москаль.
Москаль гэж Москвагаас гаралтай хүнийг эхэндээ хэлдэг байсан. Одоо бол орос л бол москаль. Тэр тусмаа гүрж, украинчуудын хувьд оросууд - москали. Уг нь муу утга тээгээгүй үг байсан юм. Цагийн уртад утга нь өөрчлөгдсөн.
Олон тооны дайны үед, за тэгээд энгийн үед ч тэр орос цэргүүд казармд байрлахаасаа илүү тосгон сууринд шингэх нь элбэг байж. Цэргүүд л болсон хойно жижиг сажиг хулгай хийнэ, нутгийн бүсгүйчүүдийг эргүүлж жирэмслүүлчихээд алга болно. Өөр улсын хувьд гэлтгүй орон нутгийнхны хувьд ч Москвагаас илгээсэн цэргүүд л бол "москали" шүү дэ. Эндээс "москалить" буюу хульхидах, хуурах, хусах гэсэн утгатай үйл үг үүсчээ. Цаашлаад нэр үг нь гарсан.
2. Кацап.
Энэ нэршлийг оросуудад ахан дүүс нь болох украинчууд (хохол гэдгийнх нь хариуд) өгсөн. Кацап гэдэг нь украин хэлний "как цап" (цап - ухна, как цап - ухна шиг) гэдэгтэй дуудлага төстэй юм. Украинчууд сахал үсээ ихэвчлэн хусдаг байсан бол оросууд ургуулдаг байв. Тиймээс үс ноосондоо баригдсан орос эрийг ямаатай зүйрлэх нь зүйн хэрэг. Бас нэг тайлбар бий: түрэг хэлний "касап" гэдэг үгнээс үүсэлтэй гэдэг. Энэ нь "дээрэмчин, алуурчин, сайн эр" гэсэн утгатай. Кацапаас үүдээд орос орныг украинчууд олон янзаар дууддаг болоод байгаа: Кацапия, Кацапурия, Кацапляндия, Кацапстан г.м.
3. Иван.
Зөвхөн монголчууд оросуудыг Иванаар дууддаггүй. Америкчууд ч тэр, германчууд ч тэр Иван л гэнэ. Шалтгаан энгийн - Иван хамгийн түгээмэл нэр. Оросууд ч гэсэн немцуудыг фриц гэж дууддаг нь цаанаа адилхан хүний нэр л байгаа юм. Кавказчуудыг яагаад хач, хачик гэж дууддагийг мэдэх үү? Армян хэлэнд загалмайг хач гэнэ, тиймээс Хач нэртэй хүмүүс их байдаг. Азербайджан болон туркууд лалын шишинтай бөгөөд хэзээнээс сайн харьцаатай байгаагүй христ шүтлэгэтэй армянчуудыг "хачик" гэж жижигсэгсэн нэрээр дуудаж эхэлснээс улбаатай юм.
4. Тыбла, тибла.
Балтын орнуудад, тэр дундаа Эстонид оросуудыг ингэж дуудах нь элбэг. Яаж үүссэн гэж бодож байна? "Ты бл...дь!" гэдэг хараалаас. Эстонид эхэлж зөвхөн орос цэргүүдийг ингэж нэрлэдэг байснаа сүлдээ (1991 оноос) бүх нийтээр нь дууддаг болсон. Одоо бүр амар, "tibla" гэдэг нь доромжлол биш, Homo soveticus гэсэн утгатай хэмээн тайлбар тавьчихаад сууцгааж байгаа, эстоничууд.
No comments:
Post a Comment